نگاهى به مفهوم سلبریتى در ایران
در گذشته اى دورتر -تا قبل از قرن بیستم- همواره این منوال بود که افراد مشهور را یک ویژگی خاص به این جایگاه رسانده بود. عامل شهرت یک فضیلت یا ضد فضیلت است. زرتشت بدین علت مشهور مى شود که پیامبر است؛ سعدى بدین علت مشهور است که فرمانرواى مُلک سخن فارسى است؛ خفاش شب به این علت مشهور مى شود که زن ها را مى کشد. حال تصور کنید که دستى توانا در تاریخ داریم. از زرتشت مقام پیامبرى، از سعدى توانایى شاعرى و از خفاش شب رذیلت قتل زنان را بگیریم. آیا آن ها باز هم جایى در تاریخ نو نوشته ما خواهند داشت؟
نگاهى دقیق تر به مفهوم سلبریتى
در بررسى مفهوم شهرت باید ٣ عامل اثرگذار را از هم تفکیک کرد:
١- فرد مشهور ٢- مردم ٣- رسانه
مردم
این طور به نظر مى رسد که در زمان هاى دورتر همواره این مردم بوده اند که ضامن شهرت افراد مى شدند؛ برای نمونه همانطور که گفتیم زرتشت نه از جهت زرتشت بودن بلکه به لحاظ خاصیتى خاص (در این جا پیامبرى) در بین مردم مشهور مى شود. این فرم از شهرت سرنوشت اسطوره اى پیدا مى کند. اسطوره نیکوکارى زرتشت مى شود، اسطوره وحشت، خفاش شب و حتى اسطوره جوانمردى غلامرضا تختى. وجه مشترک این نوع مشاهیر اساطیرى عدم اطلاع ما از جزئیات زندگى شان و تعریف آنان بر اساس ویژگى خاصِ اسطوره اى آن ها است.
رسانه
در دنیاى امروز رسانه نیز عامل موثر دیگرى براى کسب شهرت است. رسانه به نوعى ادامه ذائقه مردم و گاهى شکل دهنده ذائقه آن ها است. رسانه هاى امروزى وجهه اى را به سلبریتى مى دهند که هیچگاه مردم به اسطوره هایشان اعطا نمى کردند. مردم همواره دوست داشته اند از اسطوره هایشان بیشتر بدانند اما اغلب امکانى براى رفع حس کنجکاویشان پیدا نمى کردند؛ رسانه، امروز همان امکان است. امکانى که به مخاطب اجازه مى دهد تا ریزترین جزئیات زندگى ستاره مورد علاقه ى خود را بفهمد. احتمالا از همین جاست که اسطوره وجه اسطوره اى خود را از دست مى دهد و به یک بت تبدیل مى شود؛ بتى تحت عنوان « سلبریتى ».
نگاهى تاریخى به حضور رسانه هاى جمعى هم تایید کننده این ادعا است. در عصرى که رسانه هاى صوتى حاکم بیشتر خانه هاى مردم بوده اند سلبریتى ها هم بیشتر از قشر خواننده ها هستند، در عصر تصویرى ستاره هاى سینما و تلویزیون سلبریتى مى شوند و امروز، سلبریتى ها ستاره هاى فعال و آگاه به عرصه فضاى مجازى هستند.
دیده مى شوم پس هستم!
سلبریتى شدن در دنیاى امروز قواعدى دارد. این قواعد را مى توان از درون زندگى این افراد بیرون کشید. مهم ترین وجهى که یک سلبریتى باید آن را رعایت کند دامن زدن به خواست و میل عمومى مردم است؛ همان چیزى که از آن به عنوان حس کنجکاوى افراد نام بردیم. سلبریتى باید خود را عرضه کند و تا دائم تکرار نشود و همه از او صحبت نکنند دیگر سلبریتى نیست. در واقع او به رسانه ها اجازه مى دهد که وارد زندگى خصوصى او شوند و سرک بکشند. خودش نیز زندگى اش را از طریق رسانه به اشتراک مى گذارد.
لذا با کمی جستجو اطلاعات قابل توجهى از زندگى ستاره پیدا مى کنیم. این مطلب زمانى قابل فهم تر مى شود که مقایسه اى بین نسبت اطلاعاتمان از زندگى سلبریتى و برخى بزرگان تاریخى کشورمان انجام دهیم. اغلب از زیر و بم زندگى ستاره ها اطلاع بیشترى نسبت به افراد مورد علاقه خودمان داریم. شاید اصلا به خاطر همین اطلاعات از آن ها بدمان بیاید اما خود ما نیز به یک تناقض دامن مى زنیم. ابراز انزجار نسبت به آن ها نوعى بازتولید اخبار آن هاست و به صدرنشینى شان در فضاى مجازى کمک مى کند. جالب اینجا است که بسیارى از این اخبار و بازتولید آن ها ربطى به حرفه آن سلبریتى ندارد.
بازتولید سلبریتى هاى نوین در ایران
فضاى مجازى محلى براى تولید و بازتولید سلبریتى هاى نوین در ایران است به شرطى که قواعد حضور در این فضا را بشناسند. اینجا جایى است که خلاق ها و فعال ها پربازدیدترین هستند. سلبریتى براى این که تکرارى نشود و کماکان براى مخاطبش جذاب بماند باید سعى کند ابعاد متضادى را براى خود تعریف کند. آن ها ظاهر متفاوتى در نوع پوشش و آرایش خود دارند و دائم آن را تعویض مى کنند،
مواضع سیاسى تند مشخصى دارند، به کمپین هاى کاملا متفاوتى مى پیوندند، جنجال هاى متفاوت دارند، مواضع پر سر و صدا اختیار مى کنند اما این ها به تنهایى براى سلبریتى امروزى شدن کافى نیست. سلبریتى امروز باید براى بقاى خود به فضاى مجازى روى بیاورد و یک ستاره فعال براى هوادارنش باشد به طورى که آن ها همیشه از او خبر داشته باشند، گویى یکى از اعضاى خانواده شان است. در غیر این صورت سلبریتى در بین تمام چیزهاى جالب دیگر فضاى مجازى گم خواهد شد.
زمان آن گذشته است که مخاطب مشتاقانه به دنبال اخبار ستاره محبوب خود مى رفت؛ امروز این اخبار ستاره ها هستند که خود را به مخاطب مى رسانند. عدم وجود اخبار نشانه اى براى کاهش محبوبیت خواهد شد فلذا ستارگان دیگر منتظر مجلات و خبرگزارى ها نمى مانند که از زندگى آن ها رازى را بیرون بکشد؛ امروز خود سلبریتى ها تمام رازهاى مگوى خود را از طریق فضاى مجازى به اشتراک مى گذرند تا همچنان وجود داشته باشند.
